Jak tworzyć czas przeszły (preteritum) w języku szwedzkim?

Czas przeszły, czyli po szwedzku preteritum, stosuje się do opisywania zakończonych czynności i wydarzeń z przeszłości. W języku szwedzkim tworzenie tego czasu zależy od rodzaju czasownika – czy jest on regularny, czy nieregularny. W tym wpisie omówimy podstawowe zasady tworzenia czasu przeszłego dla obu typów czasowników oraz w kilku zdaniach opowiemy o przyimkach czasu, które pomagają doprecyzować moment wydarzenia.

Regularne czasowniki

W języku szwedzkim czasowniki regularne dzieli się na kilka grup, z których każda ma swoje zasady tworzenia formy przeszłej.

Grupa I: Czasowniki zakończone na “-ar” w czasie teraźniejszym

Czasowniki z tej grupy, w czasie teraźniejszym kończące się na “-ar”, tworzą czas przeszły przez dodanie końcówki “-ade”.

Przykłady:

• Jobba (pracować) → Jobbade (pracował/pracowała)

  • Ex: Hon jobbade hela dagen. (Ona pracowała cały dzień.)

• Prata (rozmawiać) → Pratade (rozmawiał/rozmawiała)

  • Ex: Vi pratade om vädret. (Rozmawialiśmy o pogodzie.)

• Tala (mówić) → Talade (mówił/mówiła)

  • Ex: Han talade långsamt. (On mówił wolno.)

Grupa II: Czasowniki zakończone na “-er” w czasie teraźniejszym

Czasowniki z tej grupy, po usunięciu “-a” z bezokolicznika, tworzą czas przeszły przez dodanie końcówki “-de” lub “-te” (w zależności od spółgłoski kończącej temat).

Grupa IIa

Do Grupy IIa należą czasowniki, których bezokolicznik kończy się na “-a”, a w czasie teraźniejszym na “-er”. Aby utworzyć formę przeszłą, usuwamy “-a” z bezokolicznika i dodajemy końcówkę “-de”. Ważną cechą Grupy IIa jest to, że temat czasownika (część bez końcówki “-a”) kończy się na spółgłoskę inną niż s, p, t, k.

Ringa (dzwonić) → Ringde (dzwonił/dzwoniła)

• Ex: Han ringde mig igår. (On zadzwonił do mnie wczoraj.)

Gömma (chować) → Gömde (schował/schowała)

• Ex: Jag gömde nyckeln i skåpet. (Schował_m klucz w szafce.)

Ställa (stawiać) → Ställde (postawił/postawiła)

• Ex: De ställde frågan under mötet. (Zadali pytanie podczas spotkania.)

Grupa IIb

Grupa IIb obejmuje czasowniki, których temat kończy się na jedną z czterech spółgłosek: s, p, t, k. W tej grupie, aby utworzyć czas przeszły, usuwamy końcówkę “-a” z bezokolicznika i dodajemy końcówkę “-te”.

Przykłady:

• Läsa (czytać) → Läste (czytał/czytała)

  • Ex: Vi läste en bok tillsammans. (Czytaliśmy książkę razem.)

• Köpa (kupować) → Köpte (kupił/kupiła)

  • Ex: Hon köpte en ny bil. (Ona kupiła nowy samochód.)

• Resa (podróżować) → Reste (podróżował/podróżowała)

  • Ex: Vi reste till Paris förra året. (Podróżowaliśmy do Paryża w zeszłym roku.)

• Läsa (czytać) → Läste (czytał/czytała)

  • Ex: Vi läste en bok tillsammans. (Czytaliśmy książkę razem.)

• Köpa (kupować) → Köpte (kupił/kupiła)

  • Ex: Hon köpte en ny bil. (Ona kupiła nowy samochód.)

Grupa III: Czasowniki zakończone na samogłoski inne niż “-a”

Czasowniki jednosylabowe kończące się na samogłoski inne niż “-a” (np. “-e”, “-i”, “-o”) tworzą czas przeszły przez dodanie końcówki “-dde”.

Przykłady:

• Bo (mieszkać) → Bodde (mieszkał/mieszkała)

  • Ex: De bodde i en liten by. (Oni mieszkali w małej wiosce.)

• Tro (wierzyć) → Trodde (wierzył/wierzyła)

  • Ex: Han trodde på sina vänner. (On wierzył w swoich przyjaciół.)

• Må (czuć się) → Mådde (czuł/czuła się)

  • Ex: Hon mådde inte bra. (Ona nie czuła się dobrze.)

Nieregularne czasowniki

Nieregularne czasowniki nie podlegają jednolitym zasadom, więc ich formy przeszłe muszą być zapamiętane.

Przykłady:

• Vara (być) → Var (był/była)

  • Ex: Jag var i skolan igår. (Był_m w szkole wczoraj.)

• Skriva (pisać) → Skrev (pisał/pisała)

  • Ex: Hon skrev ett långt brev. (Ona napisała długi list.)

• Se (widzieć) → Såg (widział/widziała)

  • Ex: Vi såg en bra film. (Widzieliśmy dobry film.)

• Äta (jeść) → Åt (jadł/jadła)

  • Ex: Han åt frukost tidigt. (On zjadł śniadanie wcześnie.)

• Dricka (pić) → Drack (pił/piła)

  • Ex: Vi drack kaffe tillsammans. (Piliśmy kawę razem.)

Tidsprepositioner – Przyimki czasu w czasie przeszłym

Aby precyzyjnie określić, kiedy coś wydarzyło się w przeszłości, w języku szwedzkim używamy zaimków czasu, czyli tidsprepositioner. Zaimki te pomagają w określeniu dokładnego momentu w czasie, w którym coś się wydarzyło. Oto kilka najczęściej używanych zaimków czasu w kontekście przeszłości:

Igår (wczoraj)

Zaimka igår używamy, gdy mówimy o czymś, co miało miejsce dzień wcześniej, czyli wczoraj.

Przykład:

• Jag träffade henne igår. (Spotkałem ją wczoraj.)
• Vi såg en film igår. (Widzieliśmy film wczoraj.)

I förrgår (przedwczoraj)

I förrgår oznacza “przedwczoraj” i odnosi się do wydarzeń, które miały miejsce dwa dni wcześniej.

Przykład:

• Jag var på bio i förrgår. (Byłem w kinie przedwczoraj.)
• De kom hem i förrgår. (Przyjechali do domu przedwczoraj.)

I morse (dziś rano)

I morse odnosi się do poranka danego dnia, który już minął.

Przykład:

• Jag åt frukost i morse. (Zjadłem śniadanie dziś rano.)
• Hon gick till jobbet i morse. (Ona poszła do pracy dziś rano.)

För…sedan (temu)

För…sedan używamy, aby określić, ile czasu upłynęło od momentu, kiedy coś się wydarzyło. Możemy go użyć z różnymi jednostkami czasu, np. för två dagar sedan (dwa dni temu).

Przykład:

• Jag träffade honom för två dagar sedan. (Spotkał_m go dwa dni temu.)
• Vi köpte huset för tre år sedan. (Kupiliśmy dom trzy lata temu.)

I måndags (w poniedziałek)

I måndags używamy, gdy mówimy o poniedziałku, który już minął. Podobnie można użyć innych dni tygodnia z przedrostkiem “i”, np. i tisdags (we wtorek), i onsdags (w środę) itd.

Przykład:

• Jag var på möte i måndags. (Był_m na spotkaniu w poniedziałek.)
• De reste till Stockholm i tisdags. (Pojechali do Sztokholmu we wtorek.)

Podsumowanie

Zrozumienie zasad tworzenia czasu przeszłego w języku szwedzkim, zarówno dla czasowników regularnych, jak i nieregularnych, jest kluczowe dla poprawnej komunikacji w tym języku. Dodatkowo, znajomość przyimków czasu (tidsprepositioner) pozwala precyzyjnie określać, kiedy miało miejsce dane wydarzenie, co jest niezbędne w codziennych rozmowach. Dzięki regularnemu ćwiczeniu tych zasad, stopniowo opanujesz użycie czasu przeszłego i będziesz mógł swobodnie opowiadać o przeszłości po szwedzku.

A teraz zapraszam na krótki quiz.